اشکال‌زدایی در مرورگر

قبل از نوشتن کدهای پیچیده‌تر، بیاید درمورد اشکال‌زدایی صحبت کنیم.

اشکال‌زدایی فرآیند پیدا کردن و حل خطاهای درون یک اسکریپت است.

ما در این‌جا از کروم استفاده می‌کنیم، چون دارای امکانات کافی است، اکثر مرورگرهای دیگر نیز فرآیندی مشابه دارند.

پنل «Sources»

این پنل در نسخهٔ کروم شما ممکن است کمی متفاوت به نظر برسد، اما همچنان این دستورالعمل می‌بایست واضح باشد.

• در کروم صفحهٔ نمونه را باز کنید.
• Developer tools را با F12 (Mac: Cmd+Opt+I) باز کنید.
• پنل Sources را انتخاب کنید.

اگر برای اولین‌بار این کار را می‌کنید، احتمالاً چنین چیزی را ببینید:

دکمهٔ مشخص‌شده تب همراه با فایل‌ها را باز می‌کند.

بیایید آن را کلیک کنیم و index.html و سپس hello.js را در حالت درختی انتخاب کنیم. چنین چیزی باید نشان داده شود:

پنل sources سه بخش دارد:

1. بخش File Navigator فایل‌های اچ‌تی‌ام‌ال، جاوااسکریپت، سی‌اس‌اس و دیگر فایل‌ها را، شامل عکس‌های ضمیمه‌شده به صفحه را لیست می‌کند. افزونه‌های کروم نیز ممکن است در این بخش نشان داده شوند.
2. بخش Code Editor کد منبع را نمایش می‌دهد.
3. بخش JavaScript Debugging برای اشکال‌زدایی است، به‌زودی آن را بررسی می‌کنیم.

اکنون می‌توانید همان دکمه مشخص‌شده را دوباره کلیک کنید تا لیست منابع مخفی شود و جا برای کد باز شود.

کنسول

اگر دکمهٔ Esc را فشار دهید, یک کنسول در پایین باز می‌شود. ما می‌توانیم دستورات را در آنجا تایپ کنیم و Enter را فشار دهیم تا اجرا شوند.

بعد از اجرای تکه‌کد، نتایج آن در زیر آن نمایش داده می‌شوند.

برای مثال، نتیجه 1+2 می‌شود 3، در حالی که فراخوانی تابع hello("debugger") چیزی را بر نمی‌گرداند، پس نتیجه undefined است:

بریک‌پوینت‌ها

بیایید بررسی کنیم در کد صفحهٔ نمونه چه اتفاقی می‌افتد. در hello.js، روی خط شمارهٔ 4 کلیک کنید. بله، روی خود عدد 4 ، نه روی کد.

تبریک! شما یک بریک‌پونیت ست کردید. لطفاً روی عدد خط 8 هم کلیک کنید.

باید چنین چیزی را ببینید: (بخش آبی جایی‌ست که باید کلیک کنید):

یک بریک‌پوینت نقطه‌ای از کد است که اشکال‌زدا به صورت خودکار در آن‌جا اجرای کد جاوااسکریپت را متوقف می‌کند.

درحالی که اجرای کد متوقف شده است، ما می‌توانیم متغیرهای فعلی را بررسی کنیم، دستوراتی را در کنسول اجرا کنیم و غیره. به عبارتی دیگر، می‌توانیم آن را اشکال‌زدایی کنیم.

همیشه می‌توانیم لیستی از بریک‌پوینت‌ها را در پنل سمت راست پیدا کنیم. این پنل در زمانی که بریک‌پونیت‌های زیادی در فایل‌های مختلفی داریم، می‌تواند کارآمد باشد. این پنل به این امکان را می‌دهد تا:

• سریعاً به مکان بریک‌پوینت در کد بپریم. (با کلیک‌کردن بر روی آن در پنل سمت راست).
• به صورت موقت بریک‌پوینت را غیرفعال کنیم با آن‌چک کردن‌ش.
• بریک‌پوینت را با راست کلیک و انتخاب کردن گزینه Remove حذف کنیم.
• و دیگر موارد…

دستور “debugger”

ما همچنین می‌توانیم با استفاده از دستور debugger کد را متوقف کنیم، مثلاً:

function hello(name) {
  let phrase = `Hello, ${name}!`;

  debugger;  // <-- اشکال‌زدا اینجا توقف می‌کند

  say(phrase);
}

چنین دستوری تنها زمانی که ابزارهای توسعه باز باشند کار می‌کند و در غیر این صورت مرورگر آن را نادیده می‌گیرد.

توقف و گَشتن

در مثال ما، hello() در زمان بارگزاری صفحه صدا زده می‌شه، پس ساده‌ترین راه برای فعال‌کردن اشکال‌زدا (بعد از ست کردن بریک‌پوینت) بارگزاری مجدد صفحه‌ست. پس بیاید F5 (Windows, Linux) یا Cmd+R (Mac) رو فشار بدیم.

همان‌طور که بریک‌پوینت ست شده، اجرای کد در خط چهارم متوقف می‌شه:

دراپ‌داون‌های سمت راست(مشخص‌شده با فلش) رو باز کنید. با استفاده از اون‌ها می‌تونید وضعیت فعلی کد رو بررسی کنید:

1. Watch – .نمایش مقادیر فعلی برای هر عبارت

   شما می‌توانید دکمه به‌علاوه + را فشار دهید و یک عبارت وارد کنید. اشکال‌زدا مقدار آن را در هر لحظه از فرآیند اجرا، به صورت خودکار دوباره محاسبه می‌کند و نمایش خواهد داد.

2. Call Stack – .نمایش زنجیرهٔ صدازدن‌های تودرتو

   در لحظهٔ فعلی اشکال‌زدا صدازدهشده توسط hello() است, که خود آن صدازده‌شده توسط اسکریپتی با نام index.html است. (هیچ تابعی وجود ندارد، پس «anonymous» نامیده می‌شود).

   اگر بر روی یک پشته کلیک کنید (مثلاً«anonymous»)، اشکال‌زدا به کد متناظر آن می‌پرد، و همهٔ متغیرهای آن می‌توانند بررسی شوند.

3. Scope – متغیرهای فعلی

   Local متغیرهای تابع محلی را نمایش می‌دهد. همچنین می‌توانید مقادیر آن‌ها را برجسته‌شده سمت راست منبع ببینید.

   Global شامل متغیرهای سراسری می‌شود. (بیرون از توابع).

   همچنین کلیدواژهٔ this نیز در آن‌جا وجود دارد که ما هنوز یاد نگرفته‌ایم، ولی به‌زودی خواهیم گرفت.

ردیابی فرآیند اجرا

اکنون وقت آن است که اسکریپت را ردیابی کنیم.

دکمه‌هایی برای این‌کار در بالای پنل سمت راست وجود دارد. بیاید از آن‌ها استفاده کنیم.

– “Resume”: فرآیند اجرا را ادامه می‌دهد، میانبر F8. :فرآیند اجرا را ادامه می‌دهد. اگر هیچ بریک‌پوینت دیگری نبود، تنها فرآیند اجرا ادامه پیدا می‌کند و اشکال‌زدا کنترل را از دست می‌دهد.

بعد از کلیک روی آن، چنین چیزی را می‌بینیم:

![](chrome-sources-debugger-trace-1.svg)

فرآیند اجرا ادامه پیدا کرده‌ست، به بریک‌پوینت دیگری درون  `say()` رسیده است و متوقف شده است. به «Call Stack» در سمت راست نگاه کنید. با یک صدازدن دیگر افزایش پیداکرده است. ما هم‌اکنون درون `say()` هستیم.

– “Step”: دستور بعدی را اجرا می‌کند, میانبر F9.

عبارت بعدی را اجرا می‌کند. اگر آن را کلیک کنیم، alert نمایش داده خواهد شد.

کلیک کردن دوباره و دوباره این، گام‌به‌گام همهٔ عبارات اسکریپت را اجرا می‌کند.

– «Step over»: دستور بعدی را اجرا می‌کند، اما وارد یک تابع نمی‌شود، میانبر F10.

مانند دستور قبلی «Step»، اما اگر عبارت بعدی یک فراخوانی تابع باشد متفاوت رفتار می‌کند (در مورد توابع built-in ماننند alert صادق نیست، تنها توابعی ما آن‌ها را تعریف می‌کنیم).

اگر آن‌ها را مقایسه کنیم، دستور «Step» وارد یک فراخوانی تابع تودرتو می‌شود و فرآیند اجرا را در خط اول آن متوقف می‌کند، در حالی که دستور «Step over» فراخوانی‌های تودرتوی تابع را به صورت پنهانی اجرا می‌کند و از تابع‌های داخلی رد می‌شود.

سپس فرآیند اجرا بعد از آن فراخوانی تابع بلافاصله متوقف می‌شود.

این دستور اگر نخواهیم ببینیم داخل تابع چه اتفاقی می‌افتد، می‌تواند مفید واقع شود.

– “Step into”, میانبر F11.

شبیه «step», اما در صورتی که تابع ناهمگام باشد، متقاوت رفتار می‌کند. اگر تازه شروع به یادگیری جاوااسکریپت کرده اید، می‌توانید این تفاوت را نادیده بگیرید، چون هنوز توابع ناهمگام را نمی‌دانیم.

برای آینده، به خاطر داشته باشید که دستور «Step» command عمل‌های ناهمگام را نادیده می‌گیرد، مانند setTimeout (زمان‌بندی صدازدن توابع), که بعداً اجرا می‌کند. دستور «Step into» وارد آن‌ها می‌شود، اگر نیاز باشد برای آن‌ها صبر می‌کند. DevTools manual را برای اطلاعات بیشتر ببینید.

– “Step out”: فرآیند اجرا را تا انتهای تابع فعلی ادامه می‌دهد, میانبر Shift+F11.

فرآیند اجرا را ادامه می‌دهد و در خط آخر تابع فعلی متوقف می‌شود. در زمانی که تصادفاً وارد یک تابع تودرتو شده‌ایم ولی علاقه‌ای به، آن نداریم، و می‌خواهیم در سریع‌ترین زمان ممکن به آخر آن برسیم، کاربردی است.

– enable/disable all breakpoints.

این دکمه فرآیند اجرا را تغییر نمی‌ده. فقط برای خاموش/روشن کردن بریک‌پوین‌ها به صورت کلی‌ست.

– enable/disable automatic pause in case of an error.

زمانی که فعال باشد، و Developer tools باز باشد، در زمان وقوع خطا اسکریپت به صورت خودکار متوقف می‌شود. بعد از آن می‌توانیم درون اشکال‌زدا متغیرها را تحلیل کنیم تا مشکل را پیدا کنیم. پس اگر اسکریپت ما با یک خطا از کار افتاد، می‌توانیم اشکال‌زدا را باز کنیم، این امکان را فعال کنیم و صفحه را مجدداً بارگیری کنیم تا ببینیم مشکل کجا بوده و نوشته در آن لحظه چه بوده است.

رخدادنگاری

برای برونداد چیزی به کنسول از کدمان، می‌توان از تابع console.log استفاده کرد.

برای مقال، این مقادیر 0 تا 4 را به کنسول برونداد می‌کند:

// کنسول را باز کنید تا ببینید
for (let i = 0; i < 5; i++) {
  console.log("value,", i);
}

کاربران معمولی آن را نمی‌بینند، چون در کنسول است. برای دیدن آن، یا پنل کنسول را در developer tools باز کنید و یا دکمه Esc را هنگامی که در یک پنل دیگر هستید بفشارید، کنسول در پایین صفحه باز می‌شود.

اگر به میزان کافی رخدادنگاری در کد داشته باشیم، می‌توانیم از سوابق ببینیم چه اتفاقی افتاده است، بدون نیاز به اشکال‌زدا.

خلاصه

همان‌طور که می‌بینیم، سه راه اصلی برای متوقف کردن یک اسکریپت وجود دارد:

1. یک بریک‌پوینت.
2. عبارات debugger.
3. یک خطا (اگر dev tools باز باشد و دکمه «on» باشد).

وقتی متوقف شد، می‌توانیم اشکال‌زدایی کنیم: متغیرها را بررسی کنیم و کد را تحت نظر بگیریم تا ببینیم کجای فرآیند اجرا به مشکل خورده است.

امکانات بسیار زیادتری در developer tools از چیزی که در این‌جا گفته شد وجود دارد. توضیحات کامل در https://developers.google.com/web/tools/chrome-devtools قابل دسترس است.

اطلاعات این بخش برای شروع اشکال‌زدایی کافی‌ست، اما بعداً، مخصوصاً اگر با مرورگر سر و کار دارید، لطفاً به آنجا بروید و قابلیت‌های پیشرفتهٔ بیشتری از developer tools را ببینید.

اوه، همچنین می‌توانید در بخش‌های مختلف dev tools کلیک کنید و ببینید چه اتفاقی می‌افتد. این احتمالاً سریع‌ترین روش برای یادگیری dev tools است. کلیک راست و context menuها را نیز فراموش نکنید!